Instytucja testamentu w polskim prawie została uregulowana przede wszystkim w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z nim testament jest to czynność prawna, w której spadkodawca rozporządza swoim majątkiem na wypadek śmierci, czyli wskazuje co i w jakich udziałach mają po nim dziedziczyć poszczególne osoby wymienione w testamencie.
Wymogi ogólne co do sporządzenia testamentu
W prawie polskim testament jest tak zwaną czynnością prawną dokonywaną na wypadek śmierci (mortis causa). Może on obejmować rozporządzenie na wypadek śmierci tylko jednego spadkodawcy- nie ma możliwości sporządzania testamentów wspólnych.
Dodatkowo testament musi być sporządzony przez testatora- nie można go zatem sporządzić przez pełnomocnika. Testatorem może być jedynie osoba o pełnej zdolności do czynności prawnych. Testament w każdej chwili można zmienić lub odwołać – poprzez modyfikację treści, sporządzenie nowego testamentu bądź poprzez zniszczenie w zamiarze odwołania.
Rodzaje testamentów w prawie polskim
W prawie polskim testamenty z uwagi na ich formę, można podzielić dychotomicznie, z na testamenty zwykłe oraz szczególne. Testamenty szczególne są to formy testamentów, które mogą być sporządzone w okolicznościach przewidzianych w ustawie, uzasadniających odstąpienie od wykorzystania zwykłych form testamentu. Są to:
- testament ustny
- testament podróżny
- testament wojskowy
Do zwykłych form testamentu, używanych znacznie częściej zaliczyć możemy:
- testament własnoręczny – jest on napisany w całości pismem ręcznym, opatrzony datą i podpisem spadkodawcy,
- testament notarialny – jest to testament sporządzony przez notariusza w formie aktu notarialnego.
- testament sporządzony poprzez ustne oświadczenie ostatniej woli w obecności dwóch świadków wobec burmistrza, prezydenta miasta, wójta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego
Zalety sporządzenia testamentu
Brak testamentu lub testament, który jest nieważny otwiera drogę do dziedziczenia ustawowego, które następuje na zasadach ogólnych określonych w przepisach Kodeksu cywilnego. Stanowią one o kolejności dziedziczenia oraz wysokości udziałów spadkowych. W związku z powyższym w przypadku braku testamentu lub jego nieważności może się zdarzyć taka sytuacja, że dziedziczenie nastąpi niezgodnie z faktyczną wolą spadkodawcy.
Testament notarialny
Testament notarialny uważany jest za najbezpieczniejszą formę dla testatora przede wszystkim z powodu sporządzania go przez notariusza w obecności spadkodawcy. Notariusz, jako osoba o wyższym wykształceniu prawniczym oraz będący zawodem zaufania publicznego notariusza uniemożliwia sporządzenie testamentu sprzecznego z prawem, czyli de facto nie ma możliwości sporządzenia testamentu niezgodnego z wolą spadkodawcy Dodatkowo testament ten ma charakter dokumentu urzędowego, co skutkuje zapewnieniem zgodność treści testamentu z faktycznym zamysłem spadkodawcy.
Testament na życzenie spadkodawcy może zostać zarejestrowany w Notarialnym Rejestrze Testamentów – jest to rejestr, którego celem jest zmniejszenie ryzyka, że testament pozostanie po śmierci spadkodawcy nieujawniony lub będzie odnaleziony z opóźnieniem. Rejestr ten dotyczy tylko testamentów sporządzonych w formie aktu notarialnego.
W przypadku niemożności pojawienia się u notariusza a chęci sporządzenia testamentu notarialnego, w uzasadnionych przypadkach – przykładowo słaby stan zdrowia notariusz może dokonać czynności poza siedzibą kancelarii notarialnej- może zatem odwiedzić spadkodawcę w jego miejscu pobytu.